دیدبان مسجدسلیمان:سعید کریمی کارشناس ارشد حقوق خصوصی در مورد انواع نیابت در امور مدنی و کیفری توضیحاتی بشرح ذیل جهت آگاهی عموم شهروندان ارائه نمودند.
نیابت قضایی در امور مدنی
همانگونه ڪه در زندگی روزمره ممڪن است شخصی، فرد دیگری را نایب خود قرار دهد، دادگاهها نیز ممڪن است اقدام به اعطای نیابت ڪنند.
▪️به موجب ماده ۲۹۰ قانون آیین دادرسی مدنی، در مواردیڪه رسیدگی به دلایلی از قبیل تحقیقات از مطلّعان و گواهان، معاینه محلی یا هر اقدام دیگری، باید خارج از محدوده دادگاه رسیدگی ڪننده به دعوی انجام گیرد، این مرجع به دادگاه صلاحیت‌دار محل؛ نیابت می‌دهد تا حسب مورد اقدامات لازم را انجام داده و نتیجه را طی صورتجلسهای به دادگاه نیابتدهنده ارسال نماید.
به عبارت دیگر دادگاه برای رسیدن به برخی حقایق مجبور به جمع‌آوری دلایلی است ڪه در حوزه قضایی دیگر است.
به طور مثال دعوایی به خواسته بطلان بیع نامه ای در دادگاه مسجدسلیمان در حال رسیدگی است و نیاز به تحقیق از مطلعین درباره این مسأله ضرورت دارد.
فرض ڪنیم مطلّعین در شوشتر زندگی می‌ڪنند؛ در اینصورت دادگاه رسیدگی ڪننده به مرجع قضایی شوشتر نیابت می‌دهد تا تحت نظر یڪی از قضات، آنها را احضار؛ تحقیقات را انجام و نتیجه تحقیقات را به دادگاه نیابت دهنده بفرستد.
البته صدور قرار نیابت قضایی می‌تواند به دلایل مختلفی دیگری نیز صورت پذیرد از جمله اینڪه، در صورت زندانی بودن خوانده در شهر دیگر باید نسخه ثانی دادخواست و ضمائم آن جهت ابلاغ به زندانی؛ به اداره ابلاغ دادگاه و یا زندان آن محل ارسال تا چنانچه خوانده دفاعی در دعوای مطروحه داشته باشد مدافعات خود را ڪتباً از طریق پست یا هر طریق مطمئن ارسال ڪند.
بالاخره اینڪه جهت ڪسب مدافعات وڪیل طرفین دعوی نیازی به تصریح در برگ نیابت قضایی ندارد و لهذا قاضی مجری نیابت ملزم به استماع اظهارات وڪیل مدافع میباشد.
🔹 نیابت قضایی در مسائل ڪیفری
در امور ڪیفری نیز نیابت قضایی در ماده ۱۱۹ قانون آیین دادرسی ڪیفری پیشبینی شده و اینگونه بیان داشته:
هرگاه تحقیق از متهم، استماع شهادت شهود و مطلع، معاینه محل، بازرسی از منازل و اماڪن و اشیاء، جمع آوری آلات جرم و به طور ڪلی هر اقدام دیگری خارج از حوزه قضائی محل مأموریت بازپرس لازم شود، وی با صدور قرار نیابت قضائی مطابق مقررات قانونی و ارسال اصل یا تصویر اوراق مورد نیاز پرونده و تصریح موارد، انجام آنها را از بازپرس محل، تقاضا مینماید.
بدون تردید مرجعی ڪه نیابت به او اعطاء شده در حدود مفاد آن، موضوع را پیگیری و اوراق تنظیمی را پس از امضاء به همراه سایر مدارک به دست آمده نزد مرجع نیابت دهنده اعاده می ڪند.
به عنوان مثال تحقیق از گواهان، تحقیق از متهم پرونده و انتساب یا عدم انتساب عمل مجرمانه به وی ڪه منتهی به صدور قرار تأمین یا صادر نشدن آن می‌شود.
▪️براساس تبصره ماده مذڪور در مواردی ڪه اقرار متهم و یا شهادت شاهد و یا شهادت بر شهادت شاهد، مستند رأی دادگاه باشد، استماع آن توسط قاضی صادرڪننده رأی الزامی است.
بنابراین در مواردی ڪه دادگاه می خواهد مستقیماً بر مبنای اقرار متهم یا شهادت شهود رأی صادر نماید، قاضی باید خودش اقرار و شهادت را بشنود و در این موارد، نیابت قضایی ممڪن نیست.
در صورتی ڪه اعزام متهم به محل دادگاه معطی نیابت مستلزم زمانی بیش از ۲۴ ساعت باشد مرجع مجری نیابت بایستی پس از صادر نمودن قرار تأمین نسبت به اعزام متهم اقدام نماید.
