دیدبان مسجدسلیمان:حضانت چیست؟در حقوق، حق حضانت فرزند را به شخصی اطلاق می کنند که اقتدارِ قانونی برای نگهداری و تربیت فرزند را داراست. در این مبحث واژه‌ی نگهداری معانی مختلفی را در برمی گیرد که شامل، نظارت به تأمین نیازهای جسمانی همچون تهیه‌ی خوراک و پوشاک، و همچنین تربیت که همان نظارت بر تأمین نیازهای اخلاقی و معنوی است مانند توجه، محبت، تعلیم و آموزش است؛
حضانت در موقعیت های متفاوت، شکل های مختلفی می گیرد که با بهره گیری از مشاوره حقوقی خانواده می توانید تصمیم درست را اتخاذ کنید.
۱-در حالتی که زن و مرد با یکدیگر زندگی میکنند، حضانت فرزند یا فرزندان بر عهده هر دوی آنان است و تفاوتی وجود ندارد.
۲-دز مواردی که روابط زوجین به جدایی می انجامد، تا سن هفت سالگی حضانت به عهده مادر است و پس از آن پدر حضانت کودک را به عهده می گیرد. البته این موضوع یک حکم همیشگی و غیر قابل انعطاف نیست در صورتی که هر یک از والدین واجد شرایط مناسب برای نگهداری، تعلیم و تربیت فرزند نباشد دیگری این وظیفه را بر عهده خواهد گرفت.
۳-در صورتی که هر یک از پدر یا مادر فوت شوند، اولویت با والدی است که زنده باشد یعنی در صورت فوت پدر حضانت با مادر است حتی اگر جد پدری زنده باشد. در صورتی که هر دوی آن ها یعنی پدر و مادر فوت شده باشند، اولویت اول حضانت با جد پدری است ، در اولویت دوم وصی (نماینده ایی که از سوی پدر یا جد پدری انتخاب شده) و در آخر قیم (نماینده‌ی قضایی که از سوی دادگاه انتخاب شده و می‌تواند از بستگان طفل باشد) است.
قوانین ذکر شده برای هر دو جنس دختر و پسر یکسان است و تمایزی میان جنسیت قائل نشده است، اما موضوع مهم آن است که بر اساس شرایط ممکن است حکم تغییر کند. از طرفی طبق قوانین فرزند پس از رسیدن به سن بلوغ یعنی (۹ سالگی برای دختران و ۱۵ سالگی برای پسران) می توانند خود انتخاب کنند که در کنار پدر یا مادر به زندگی ادامه دهند.
موارد سلب حق حضانت فرزند
همانطور که گفته شد قوانین مربوط به حضانت فرزند همیشگی نیست در بسیاری از موارد ممکن است دادگاه حق حضانت را بر خلاف قوانین مشخص شده به والد دیگری بدهد که از جمله این موارد که موجب سلب حضانت می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد
۱-اعتیاد به مواد مخدر
۲-داشتن فساد اخلاقی
۳-جنون و ازدواج مجدد مادر است.
در رابطه با آخرین قانون به ظن قانون‌گذار، مادر تا زمانی که ازدواج نکرده شرایط بهتری برای مراقبت از فرزندش دارد اما چنانچه مادر خواستار ادامه‌ی حضانت فرزند پس از ازدواج مجدد است باید ثابت کند که ازدواج مجدد وی تاثیری در انجام وظایف مادری وی ندارد.
موارد گفته شده از موارد معمولی هستند که باعث سلب حضانت فرزند هستند و در موارد دیگر همچون تأدیب بیش از حد، داشتن ساعات کاری طولانی یا ابتلا به بیماری واگیردار، موجب می شود تا حضانت به والد دیگر واگذار شود. در مورد شرایط مختلف سلب حضانت می توانید از مشاوره حقوقی خانواده گروه عدل و حق کمک بگیرید.
شرایط و قوانین طلاق از جانب زوجه
اگرچه طلاق دادن طبق قانون حقی است که به مرد داده شده است، اما در برخی از شرایط قانون‌گذار این حق را به زن داده است تا بتواند در موقعیت های خاص طلاق بگیرد:
۱- عدم پرداخت نفقه از سوی شوهر
۲- عسر و حرج زن
عسر و حرج به معنای شرایطی است که ادامه زندگی برای زن را غیر قابل تحمل می کند و وی قادر به ادامه زندگی با مرد نباشد. یکی از مواردی که زنان به وسیله آن تلاش می کنند تا از طریق آن اقدام به طلاق کنند همین موضوع است. البته این امر نیز مشکلاتی را در پی دارد که از ان جمله می توان به این موضوع اشاره کرد که تعریف عصر و حرج در اختیار قاضی است.
۳- غیبت شوهر
۴- وکالت زن در طلاق
در ازدواج های دائمی مرد در دوازده مورد به زن وکالت می دهد که در صورت محقق نشدن هریک از آن ها زوجه می تواند اقدام به طلاق کند
مراحل طلاق توافقی
در مورد گرفتن طلاق توافقی زن و مرد باید در تمام موارد و از جمله حضانت فرزند، ملاقات او و امورمالی مانند مهریه، جهیزیه، نفقه و … به نتیجه ای واحد برسند و پس از تقدیم دادخواست، دادگاه مشخص می کند که از سوی هر یک از زوجین یکی از بستگان اقدام به داوری کند و آنان را برای ادامه زندگی راضی سازد. در صورتی که داوران به نتیجه نرسیدند دادگاه حکم به طلاق می دهد و زوجین با مراجعه به دفتر طلاق می توانند از یکدیگر جدا شوند.
بهره گیری از مشاوره حقوقی خانواده می تواند کمک بسیاری در رسیدن به این مرحله داشته باشد.
مزایای طلاق توافقی
- جلوگیری از تشکیل پرونده‌های بیش از تعداد معمول در دادگستری
- عدم رجوع مکرر زوجین به محل دادگستری و جلوگیری از تلف شدن وقت و هزینه
- دخالت داوران تعیین شده از سوی دادگاه برای طلاق و صدور گواهی عدم سازش
- کوتاه شدن زمان مورد نیاز برای صدور مجوز طلاق
- مدت‌دار بودن این گواهی در عرض ۳ ماه که سبب حفظ دوام عقد نکاح است
- درگیری کمتر و کاهش تنش بین زوجین و خانواده‌ی آنان
- احتمال زیاد برای رجوع زوجین پس از طلاق و آغاز زندگی مشترک
- کاهش اضطراب در فرزندان در خلال روند طلاق
نقش مهریه در ازدواج دائم و موقت
یکی از اصلی ترین تفاوت هایی که در ازدواج دائم و موقت وجود دارد بحث مهریه است. در ازدواج دائم تعیین مهریه امری ضروری است و در صورتی که مهریه تعیین نشود ازدواج باطل است. اما در ازدواج دائم لزومی به تعیین مهریه وجود ندارد و بدون مهریه نیز ازدواج مورد قبول است.
تعیین مهریه
تعیین مهریه معمولا توسط زوجین یا یک شخص که اهلیت داشته باشد و بالغ و عاقل باشد صورت می گیرد. تعیین مهریه می تواند به بعد از جاری شدن صیغه عقد نیز منتقل شود. در رابطه با تعیین مهریه و شرایط آن می توانید از مشاوره حقوقی خانواده بهره بگیرید تا در این مورد راهنمایی های کافی انجام گیرد.
استحقاق زن بر مهریه
مهریه چنانچه مالی معین (عین معین) باشد، در لحظه ای که وقوع عقد مسجل می شود به زن تعلق دارد و زن حق تصرف در آن را دارد. این موضوع پس از گذشت مدتی از زمان عقد نیز صادق است. بنابراین مهریه باید بعد از وقوع عقد پرداخت شود. در صورتی که مهریه به صورت عندالاستطاعه تعیین شود، قدرت اجبار مرد به پرداخت مهریه از بین می‌رود. اما در حالت مقابل در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد، زن می‌تواند از حقی که از آن به عنوان «حق حبس» یاد می کنند استفاده کند. در این صورت زن این حق را دارد تا زمانی که مهریه را دریافت نکرده، از شوهرش تمکین نکند. حتی در صورتی که مهریه به دلیل مستطع نبودن مرد اقدام به تقسیط مهریه کند، زن می تواند تا زمان پرداخت تمام و کمال مهریه تمکین نکند. مشاوره حقوقی خانواده به خوبی می تواند شما را در امر مطالبه مهریه یاری کند.
نفقه فرزندان
اگر چه ازدواج برای بسیاری از افراد بسیار خوشایند است اما در کنار آن مسئولیت هایی به وجود می آید که از جمله آن ها می توان به موضوع نفقه فرزندان اشاره کرد که موضوعی جدا از بحث حضانت است.
اگرچه در قانون به شکل روشن و واضح به نفقه فرزند اشاره نشده است اما می توان ردپایی از آن را در ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی یافت که به این موضوع اشاره می کند.
ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی: نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت با در نظرگرفتن درجه استطاعت منفق
به نظر می رسد موارد ذکر شده در ماده فوق جنبه تمثیلی داشته باشد به این ترتیب که قانون گذار صرفا به اشاره چند نمونه از موارد نفقه بسنده کرده باشد که با توجه به شرایط خانواده و فرزند می تواند می تواند متفاوت باشد و موارد دیگری را نیز شامل شود. در هر صورت نفقه را می توان مجموعه ای از مواردی دانست که یک فرد برای گذران زندگی نیاز دارد البته این موارد باید متعارف باشد و با استطاعت مالی فرد نفقه دهنده همنوا باشد
درباره هزینه تحصیل به عنوان نفقه قانون روشنی وجود ندارد اما به نظر می رسد هزینه تحصیل تا میزانی که تحصیل اجباری باشد به دوش نفقه دهنده است و پس از آن فرد نفقه دهنده مسئولیتی در این خصوص ندارد.
ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی: «نفقه اولاد برعهده پدر است پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است با رعایت الاقرب فالاقرب درصورت نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آنها نفقه برعهده مادراست . هرگاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اجداد و جدات مادری وجدات پدری واجب النفقه است و اگر چند نفراز اجداد و جدات مزبور از حیث درجه اقربیت مساوی باشند نفقه را باید به حصه متساوی تادیه کنند.»
میزان نفقه فرزند معمولا به وسیله کارشناس دادگاه های خانواده تعیین می شود. کارشناس در تماسی که با والدین طفل دارد، سوال هایی را در خصوص شرایط زوجین و فرزند مشترک و وضع مالی پدر، می پرسد تا میزان نفقه ممکنه را مشخص سازد. بدیهی است که نفقه برای افراد در شهر، روستا، شهرهای بزرگ و کوچک و بر اساس سطح تحصیلات، شغل و محل زندگی زوجین متفاوت است و میزان نفقه برای افراد مختلف یکسان نیست.
زوجه این حق را دارد تا نفقه معوقه خود را از زوج دریافت کند، این در حالی است که در نفقه فرزند، نفقه گذشته را نمی توان مطالبه کرد و تنها پرداخت نفقه در آینده اجباری و قابل دریافت است.
ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی: « زوجه درهرحال می تواند برای نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوی نماید و طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتاز بوده و درصورت افلاس یا ورشکستگی شوهر زن مقدم برغرما خواهد بود ولی اقارب فقط نسبت به آتیه می توانند مطالبه نفقه نمایند.
